RAR-3 45.HISTORIA ROZWOJU OBIEKTÓW BIUROWYCH. JAK ZMIENIAŁY SIĘ TYPY UKŁADÓW PRZESTRZENNYCH?

ANTYK:

• GRECJA: 
• • już w starożytnej Grecji rozwija się funkcja "urzędników" pełniących funkcje pośredników miedzy społeczeństwem a władzą - potrzeba przestrzeni, gdzie może się odbywać praca urzędników
  • buleuterion - obiekt użyteczności publicznej, zlokalizowany przy agorze, składający się z (rzut):
  • • dziedzińca z ołtarzem (sala spotkań i dyskusji)
    • sala amfiteatralna (sala obrad i głosowań)
• RZYM: 
• • także budynki biurowe państwowe
  • kuria i bazylika - obiekty użyteczności publicznej, o funkcji:
  • • sądowniczej
    • handlowej

ŚREDNIOWIECZE:

• administracja państwowa i sądownicza mieści się w pałacach książęcych, biskupich, ewentualnie kościołach, placach publicznych
• rozwój samorządności miejskiej - wytworzenie się ratusza:
• • pierwszym ratuszem jest Palazzo del Broletto w Como z 1215
  • wzorem dla ratusza jest grecki buleuterion
  • plan budynku standardowy: otwarty plac arkadowy i jedno wielkie pomieszczenie  
  • od frontu w budynku umieszczano stragany kupieckie, a wewnątrz znajdował się ratusz jak i sąd
  • ratusze w średniowieczu pełnia funkcje zarówno handlowe, sądów, więzień miejskich, obrad 
  • często posiadały charakter obronny, np. Palazzo Vecchio we Florencji z 1299-1314
  • ze względu na struktury państwowe to głównie we Włoszech spotykany jest ratusz - we Francji i Holandii ratusze posiadają oddzielne obiekty handlowe, a w Anglii funkcja ratusza rozwija się bardzo słabo
  • w miarę upływu czasu budynek ratusza ewoluuje:
  • • zróżnicowanie funkcjonalne I piętra (pokoje, biura, mieszkania dla SIgnora, pałac dla Podesty)
    • rozbudowany hall w stosunku do poprzedniej wersji
    • dobudowuje się dodatkowe skrzydła
    • pojawia się dziedziniec wewnętrzny i wieża (najpierw w narożu a później na osi budynku)
    • przykład: Palazzo Publico w Sienie (polskim odpowiednikiem jest ratusz toruński)
• rozwijają się obiekty bankowe:
• • obiekty tego typu pojawiały się już dawniej w Syrii i państwie żydowskim
  • w Europie obiekt bankowy pojawia się we Włoszech (nazywany Lombardem) i krajach basenu morza śródziemnego
  • • wieloprzestrzenne z przejściami wzdłuż hali i oknami zewnętrznymi
    • wewnątrz pracowali kupcy i bankierzy
    • często banki znajdują się w pałacach wielmożów, jak np. Bank Kosmy i Lorenza Medyceuszy w pałacu we Florencji (pomieszczenia: skarbiec, pom. do rozmów z klientami, pokoje dla urzędników prowadzących księgi)
    • budynki gdzie bankierzy pracowali miały z reguły charakter obronny, gdyż zawód bankiera był niebezpieczny
  • kraje północne:
  • • w Brugii zamiast budynku funkcje bankowe spełniał plac Place de la Bourse
    • mieściły się tam domy mieszkalne wraz z warsztatami i miejscami pracy dla handlowców - tam tez spotykali się bankierzy
    • Antwerpia - plac Exchance na którym pracowali bankierzy - architekt: Dominicus van Waghemakere
    • giełda o charakterze międzynarodowym - kwadratowy plac otoczony zabudowaniami o charakterze biurowo-sklepowym

RENESANS:

• zasadniczo układ funkcjonalny ratusza pozostał taki jak za czasów średniowiecza
• do końca XVII wieku - główne budynki rządowe i samorządowe to ratusze
• ratusze są miejscami na: spotkania władzy, biura urzędników, sale sadowe
• • przykład: Palazzo Uffizi we Florencji 1560-1571
  • • rzut, lokalizacja
    • widok, widok
    • zbudowany przez Vasari`ego na podstawie wzoru stworzonego przez Francesco di Giorgio - malarza, rzeźbiarza i architekta z Urbino:
    • • zlokalizowany przy rynku miejskim
      • wyższy od otaczających go budynków
      • budynek powinien posiadać: (parter):salę posiedzeń rady miejskiej, dziedziniec arkadowy, kaplicę, mała salę posiedzeń, kancelarię, wejście prowadzące do atrium, (I piętro):sala obrad, pokoje, umywalnie, kuchnia wraz z pokojem jadalnym, pokój fryzjera, (II piętro): pokoje dla członków rady, pokoje dla notariuszy i innych użytkowników wraz z galerią
      • użytkownicy: urzednicy z pisarzami, kupcy, fabrykanci
  • przykład: ratusz w Antwerpii
  • architekt: Cornelis Floris
  • jest "rozwinięty" o podest znajdujący się przy szczycie schodów, służące do ogłaszania zarządzeń i wyroków
  • przykład: ratusz w Amsterdamie
  • architekt: Jacob van Campen
  • kolejny etap rozwoju ratuszy - bogatszy o salę balową z dwoma dziedzińcami wewnętrznymi przy sali
• obiekty publicznych banków:
• • w XVI wieku powstają pierwsze publiczne banki

KLASYCYZM:

• już w baroku pojawiają się niezależne od ratusza budynki administracyjne np. sądu:
• 
  
  • sąd w Rennes
  • • 1618-1626
    • architekt: Salomon Brosse
    • plan
    • wewnętrzny dziedziniec arkadowy, z którego wchodzi się do pokoi różnej wielkości
    • w piwnicach więzienia
    • na parterze: sale kancelaryjne, kaplice, sala przesłuchań, sądowa, audiencyjna
• 
  
  • we Francji pod koniec XVIII wieku pojawiają się niezależne budynki sądowe - budowane z rozmachem dorównującym włoskim czy flamandzkim budowlom
  • koło 1800 następuje zróżnicowanie funkcjonalne budynków rządowych:
• • 
    
    • już w baroku pojawiają się niezależne obiekty pełniące funkcje  parlamentu, ministerstwa, ratuszy, sądów
    • głównie założenia symetryczne
    • ogromna skala założeń - wyrażająca dostatek
    • przykład: Palais de Justice w Lyon - 1835
• obiekty publicznych banków:
• • przykład: Bank of England
  • • 1788 - 1834
    • funkcje obiektu: giełda, rachunkowość, dyskonto, biura papierów wartościowych, biuro wekslowe
    • hale wielkoprzestrzenne przekryte kopułą, a wokół nich znajdowały się mniejsze pokoje
    • obiekt jednokondygnacyjny 
    • obiekt zajmuje cały kwartał uliczny
    • dostępny przez dwa główne wejścia
    • charakter historyzujący architektury

XIX WIEK:

• budynki bankowe - budowane najczęściej w stylu klasycznym - forma przypomina grecką świątynię (ma wywoływać wrażenie bezpieczeństwa u klientów)
• z funkcji bankowej wydziela się giełdę - powstają niezależne giełdy:
• • giełda zbożowa, wełniana, węglowa, książek
  • giełdy przyjmują formę hal o wysokości jednej, dwóch kondygnacji
  • doświetlenie z góry przez kopułę, albo przez okna 1 pietra
  • hale często otwarte
• wysoka cena gruntów w mieście spowodowała, że budynki zaczęły rosnąć w górę [do czasu konstrukcji stalowych mogły mieć ok 10 pięter]
• wynalazek stali oraz windy pozwolił na wznoszenie zdecydowanie wyższych konstrukcji - szkoła chicagowska
• pojawił się problem doprowadzenia światła i wentylacji stąd zaczynają się pojawiać wewnętrzne szklane atria
• XVIII i XIX wiek to okres rewolucji przemysłowej, gdzie zwiększa się zapotrzebowanie na miejsca służące do transakcji handlowych, a zatem także i co raz większa liczba urzędników jest potrzebna do obsługi rozliczeń, dokumentów itd. - okres gwałtownego rozwoju przemysłu, handlu, firm ubezpieczeniowych, szczególnie w US - zapotrzebowanie na wyspecjalizowaną przestrzeń biurową
• • pierwotnie wynajmuje się pomieszczenia w budynkach mieszkalnych
  • powstają budynki biurowe do wynajęcia
  • • szczególnie intensywnie w 1880 roku rozwija się budownictwo specjalnych budynków biurowych w Chicago:
    • • budynki biurowe firm handlowych i towarzystw ubezpieczeniowych
      • wysokości budynków od 12-23 kondygnacji
      • charakterystyczny styl architektoniczny budynków wysokościowych w centrum Chicago - "szkoła chicagowska"
      • intensywna, wysoka zabudowa na małych i drogich działkach w centrum Chicago
      • pojawia się idea łączenia budynku biurowego z funkcją hotelową, domu towarowego, budynku mieszkalnego
      • budynki szkoły chicagowskiej w konstrukcji szkieletowej - żeliwnej:
      • • pierwsza konstrukcja szkieletowa zastosowana w magazynie Leitera w Chicago w 1879 - Wiliam LeBaron Jenney
        • konstrukcja pozwala na duże poziomo wydłużone okna oraz duże rozpiętości
        • przykłady:
        • • Jayne Building - Filadelfia - 1849-52 - Wiliam Johnston
          • Oriel Chambers - Liverpool - 1864 - Petel Ellis
          • Harper`s - Nowy York - 1854 - James Bogardus
          • Home Insurance - Chicago - 1883-85 - Wiliam Le Baron Jenney
          • Tacoma Building - Chicago - 1886-89 - Hollabird i Roche
          • Marquete Building - Chicago - 1894 - Holabird i Roche
          • • czysta forma - odrzucenie ornamentu historycznego 
            • rzut budynku zbliżony do litery "E"
            • część niedoświetlona - trzon windowy
            • maksymalne doświetlenie światłem dziennym pomieszczeń biurowych
            • open spacec - brak ścian wewnetrznych
          • Reliance Building - Chicago - 1894 - John Root
          • • ostatni przykład "szkoły chicagowskiej"
            • konstrukcja szkieletowa-stalowa
            • 15 kondygnacji
        • "drapacze chmur" - skyscraper
        • przykłady:
        • Western Union Building - Nowy York - 1873-75 - G.B.Post
        • Guaranty Building - Buffalo - 1894 - L. Sullivan
        • Monadnock Building - Chicago - 1889092 - Burnham - plan
        • Marquete Building - Chicago - 1894 - Holabird i Roche
      • budynki biurowe zaczynają się mocno wyróżniać skalą i kubaturą z otaczającej tkanki - zaczynają dominować wypierając funkcję mieszkaniową - centra miast zaczynają pustoszeć

XX WIEK:

• rozwój szkoły chicagowskiej zostaje zatrzymany po Wystawie swiatowej w Chicago (1893) - powrót do eklektyzmu
• w XX wieku - pojawia się modernizm
• nowy budynek w ramach projektowania biur w USA: wielkoprzestrzenna hala biurowa - rozważania Franka Lloyda Wrighta i Miesa van der Rohe:
• • Larkin Soap Company w Buffalo - 1904 - Frank Lloyd Wright - widok
  • Johnson Wax Company  w Racine - Frank Lloyd Wright - wnętrze
  • przestrzeń administracyjna jest jedną wielką przestrzenią
  • przestrzeń oświetlona przez świetliki
  • sztucznie oświetlone wnętrza biurowe
  • klimatyzacja
  • okna i drzwi w metalowej oprawie
  • Instytut Technologiczny w Illinois - 1920-21 - Mies van der Rohe
• przekształcenia biurowca w latach 50 i 60 - architekci Skidmore, Owings, Merrill
• • General Life Insurance w Bloomfield - modelowe rozwiązanie biurowca z lat 50 w USA
  • lokalizacja poza centrum
  • stosowanie niewielkiej ilości kondygnacji
  • kontakt obiektu z krajobrazem
• zdecydowano się na przeniesienie biur poza śródmieście, a w centrach miast zostaje tylko "twarz" firm - tworzenie się centr biurowych

źródła:
"Projektowanie budynków biurowych. Historia. Rodzaje obiektów biurowych"; Elżbieta Niezabitowska

http://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i1/i4/i8/i2/r1482/ZawadaK_PrzestrzenieBiurowe.pdf 

http://www.officefacility.pl/dzial-3,Plan_projekt_aranzacja.html