czwartek, 6 grudnia 2012

HISTORIA URBANISTYKI - STAROŻYTNY WSCHÓD

  • społeczny podział pracy, odzwierciedlający się w formach ustroju społeczno-gospodarczego jest motorem napędowym rozwoju funkcji miejskich
  • warunkiem koniecznym do powstania miast był wzrost wydajności pracy w rolnictwie co przełożyło się na produkcję nadwyżki żywności, która mogła być przeznaczona na wyżywienie nierolniczej ludności miejskiej
  • układy przestrzenne miast starożytnego Wschodu odzwierciedlają absolutny charakter władzy (władca jest też najwyższym kapłanem, nie ma instytucji które umożliwiałyby mieszkańcowi wpłynięcie na losy państwa)
  • duża dysproporcja w wielkości i jakości budynków pałacowych, świątyń a budynkami mieszkalnymi
  • brak przestrzeni publicznych
  • troska budowniczych o warunki sanitarne
  • istnienie równolegle: regularnych i nieregularnych układów, jak i układów mieszanych
MIASTA NEOLITYCZNE:
  • osiedle Catal Hoyuk w Anatolii w Turcji
    • datowane na VII tyś p.n.e. (6200-5780 p.n.e.)
    • najstarsze z dotąd odkrytych osad typu miejskiego
    • zajmowało owalny teren o wymiarach 450x275 m - powierzchnia 13 ha
    • w skład miasta wchodziły sanktuaria i domy
    • obiekty budowane z cegły suszonej 
    • miasto nie posiadało ulic - komunikacja obywała się na poziomie płaskich dachów, a do domu wchodziło się przez dymniki
    • brak murów obronnych - ich funkcję pełnią ściany najbardziej zewnętrznych domów - bez okien
    • liczba mieszkańców: ok. 10-15 tyś.
    • rekonstrukcja
  • miasto Jerycho w Palestynie
    • zanim James Melloart odkrył Catal Hoyuk Jerycho uważane było za najstarsze miasto
    • datowane na VII tyś p.n.e.
    • pierwotnie było to osiedle rolnicze, które stopniowo przekształciło się w miasto 
    • otoczone murem obronnym z ciosanego kamienia (zachowana także kamienna wieża obronna)
  • osiedle Lepeński Vir 
    • datowane na VI tyś p.n.e.
    • osada rybaków, myśliwych i rzemieślników
MIASTA MEZOPOTAMII:
  • znacznie późniejsze od Catal Hoyuk, Jerycha i Lepeńskiego Viru
  • położone w dorzeczy Eufratu i Tygrysu
  • starosumeryjskie Ur
    • obecnie miasto Tell al-Mukajjar w południowym Iraku
    • datowane na początek III tyś p.n.e.
    • kształt owalny o wymiarach 1300 x 900 m
    • posiada mury obronne
    • w mieście występują obiekty użyteczności publicznej
    • w centrum miasta prostokątny okrąg święty (temenos) z świątyniami i zikkuratem
    • w pobliżu portu: pałac władcy i świątynia portowa
    • domy mieszkańców o różnych rozmiarach i standardach - różne warstwy społeczne
  • Dur-Sharrukin
    • rzut
    • datowane na VIII w p.n.e.
    • kształt czworoboku
    • miasto otoczone murem obronnym  o grubości 24 m
    • w ramach północnych obwarowań zlokalizowana została cytadela w której mieścił się pałac, świątynie, zikkurat i spichrze
  • Babilon
    • plan
    • założony w III tyś p.n.e., ale stał się istotnym ośrodkiem za czasów Hammurabiego w XVIII w p.n.e., później wielokrotnie niszczony i odbudowywany, ale ostatecznie po odbudowie przez Nabuchodonozora II w VI w p.n.e. stało się wielką metropolią
    • miasto założone na nieregularnych czworobokach po obu brzegach Eufratu
    • otoczone fortyfikacjami 
    • miasto przecięte szeroki prostymi traktami komunikacyjnymi - najbardziej reprezentacyjna ulica procesyjna, prowadząca od Bramy Isztar do świątyni Marduka
    • pozostałe uliczki nieregularne, domy parterowe i jednopiętrowe
    • w sylwetce miasta wyróżniają się: świątynie, zikkurat, pałace królewskie
DOLINA INDUSU:
  • kultura Induska trwa od połowy III tyś - III tyś p.n.e.
  • Harappa
    • centrum stołeczne doliny Indusu
    • powierzchnia ok 100 ha
    • prostokątna sieć głównych ulic
    • stosunkowo regularna zabudowa
    • miasto nie było ufortyfikowane
    • miasto posiada: warownię, spichrze, nabrzeże portowe, studnie, kanały ściekowe
  • Mohendżo-Daro
    • plan
    • miasto, którego ruiny zachowały się zdecydowanie dobrze
    • w trakcie badań archeologicznych odkryto warownię, łaźnię publiczną, spichrze, domy mieszkalne (dwukondygnacyjne)
    • miasto posiadało system wodociągów i kanalizacji
MIASTA CHIŃSKIE:
  • miasta chińskie niewiele młodsze od miast doliny Indusu - II tyś. p.n.e.
  • głównym materiałem konstrukcyjnym było drewno stąd niewiele śladów dotrwało do naszych czasów
  • najstarsze miasta były okrągłe lub owalne 
  • miasta te mieściły centralnie położony pałac władcy i dwie świątynie
  • w I tyś. p.n.e. miasta zakładane są na planie kwadratu z murami miejskimi z cegły i gliny
  • układ ulic regularny
  • miasta starano się zamykać w regularnym obrysie, zorientowane dokładnie wg stron świata, o prostych ulicach o szerokości dostosowanej do wielkości pojazdów
  • miasto Anjang - przykład realizacji powyższych zasad w praktyce
  • zieleń w mieście aranżowana w sposób bswobodny
  • wszystkie wyznaczniki o tym jak budować miasta chińskie zawarte są w traktacie Czou-Li
EGIPT:
  • wiadomości na temat miast egipskich zawdzięczamy piramidom
  • miasta były wznoszone z nietrwałych materiałów
  • osiedle budowniczych w Kahun
    • pochodzi z XX w p.n.e.
    • otoczone murem
    • regularny układ ulic
    • podział miasta na dwie całkowicie różniące się od siebie części: mała dzielnica robotnicza podzielona zastała na działki minimalne, które zabudowane zostały całkowicie domami, natomiast część rezydencjonalna mieściła ogromne, kilkadziesiąt razy większe działki, gdzie wznoszone były rezydencje oficerów i dygnitarzy faraońskich
źródło: Zarys historii urbanistykiWiesław Gruszkowski

1 komentarz: