TRZY PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE W GRECJI

PORZĄDKI:

• sztuka grecka charakteryzowała się dużą spójnością i nieznacznymi zmianami na przestrzeni wieków - styl grecki jako jedność. Na styl ten składają się 3 kierunki, które różnią się między sobą wykończeniem, detalami i proporcjami
• kierunki te są początkowo związane z danymi regionami, ale w późniejszym okresie stosowane są już w całej Grecji, a czasem nawet w jednym obiekcie
• kierunki te nazwano porządkami
• w każdym z porządków obowiązują zależności proporcji poszczególnych elementów względem siebie, co wprowadza harmonię

PORZĄDEK DORYCKI:

• charakteryzuje się ciężkimi proporcjami, przysadzistością, surowością, budowle są krępe i mocno osiadłe 
• wywodzi się najprawdopodobniej z budownictwa drewnianego, stąd też porządek ten charakteryzuje się bardziej funkcjonalizmem aniżeli walorami artystycznymi [detale obiektu są reminiscencją drewnianych konstrukcji, a nie wynikiem artystycznych wizji]
• przykładem jest Partenon
• KOLUMNA
• kolumna nie posiada bazy i stoi bezpośrednio na stylobacie 
• trzon kolumny zwęża się nieznacznie ku górze, a na wysokości ok. 1/3 posiada entasis [wybrzuszenie], po czym ponownie się zwęża, otrzymując przekrój na górze rzędu 4/5 wielkości dolnego przekroju trzonu - powoduje to, że kolumny wyglądają dość "beczkowato"
• kolumny są rozstawione od siebie w dość bliskiej odległości, co potęguje wrażenie przysadzistości
• trzony posiadają żłobkowanie [kanelury] ostre - to znaczy, że kant żłobka styka się z kolejnym, bez przerwy, liczba żłobków waha się od 16-24
• głowica kolumny składa się z poduszki [echinus] i prostokątnej płyty [abakus]
• BELKOWANIE
• belkowanie składa się z trzech części: architrawu, fryzu i gzymsu
• architraw - gładka płyta ciosowa, nad którą znajduje się listewka oddzielająca architraw od fryzu
• fryz - tryglifowo-metopowy. Tryglify to prostokątne płytki, które posiadają po dwa żłobienia. Pomiędzy kolejnymi tryglifami znajduje się przestrzeń - metopa, której pole wypełnione jest płaskorzeźbą. Pod każdym tryglifem znajduje się płytka [regula], na której umieszczone są od spodu guttae [łezki w kształcie wałeczków]
• gzyms - gzyms składa się z prostokątnej płyty i sigmy o profilu wypukłym. Sigma to rynna, do której ścieka deszcz z połaciowego dachu. Z płyty gzymsowej nad każdą metopą i tryglifem zwisa płytka z 18 łezkami
• fronton świątyni zakończony jest trójkątnym naczółkiem - tympanonem, wypełnionym płaskorzeźbą. Tympanon od góry obiega płyta gzymsowa oraz sigma, natomiast od spodu tylko płyta gzymsowa

PORZĄDEK JOŃSKI:

• porządek joński posiada znacznie "lepsze" proporcje aniżeli dorycki - kolumny są smuklejsze, szerzej rozstawione i nadają budynkowi wrażenie lekkości, przewiewności
• KOLUMNA
• kolumna już nie stoi na stylobacie tylko posiada bazę, na którą składają się dwie poduszki i wklęska pomiędzy nimi. Pomiędzy wszystkimi trzema elementami znajdują się cieniutkie listewki oddzielające. W miejscu, gdzie trzon spotyka się z bazą znajduje się spłyn, w celu łagodniejszego wykończenia połączenia trzonu z bazą
• trzon kolumny zwęża się ku górze, posiada entasis [wybrzuszenie], i wygląda zdecydowanie smuklej niż trzon dorycki. Wrażenie to potęgowane jest szerszym rozstawem kolumn
• trzony posiadają żłobkowanie [kanelury], ale brzegi żłobka się nie stykają, pozostawiając pasma słupa
• głowica kolumny składa się z poduszki [echinus] i woluty w formie zwiniętej tkaniny
• BELKOWANIE
• belkowanie składa się z trzech części: architrawu, fryzu i gzymsu
• architraw - składa się z trzech uskokowo położonych jedna nad drugą płyt
• fryz - brak tryglifów i metop,jest gładki albo zdobiony płaskorzeźbą
• gzyms - gzyms może być bardziej lub mniej rozbudowany [czasem następuje zwielokrotnienie elementów], ale podstawowymi elementami są ciągle płyta i sigma. Gzyms może być zdobiony bogatym opracowaniem rzeźbiarskim

PORZĄDEK KORYNCKI:

• najbardziej okazały, bogaty porządek, stąd też jest preferowany przez rzymian
• bardzo podobny w proporcjach do jońskiego, z tą różnicą, że zamiast ślimakowatej woluty posiada głowicę w formie stylizowanych liści akantu