RAR-4 85.PROGRAM FUNKCJONALNY KLASZTORU CYSTERSKIEGO W UJĘCIU PRZESTRZENNYM

CYSTERSI:

• założycielem zakonu cystersów był benedyktyn Robert z Molesme, który sprzeciwiał się stylowi życia zakonnego propagowanego przez mnichów w Cluny
• odłączył się on od benedyktynów i założył własny zakon - cystersów 
• pierwszy klasztor został założony w Citeaux - stąd pochodzi nazwa cystersi
• cystersi posiadali bardzo surową regułę zakonną stawiającą na całkowite uniezależnienie się i samowystarczalność, stad też często wybierano miejsca zlokalizowane przy rzece [dostęp do wody] i poza murami miasta [co było zapisane w regule]
• zakony cysterskie jako bardzo cenione, bardzo szybko rozpropagowały się po Europie - każdy zabiegał żeby je mieć, stąd też powstało wiele filii, z których te bardziej znane znajdują się w Clairvaux i Morimond
• wszystkie klasztory bazowały na podstawowym schemacie funkcjonalnym, które uwarunkowane były srogą regułą [nie można było budować wież, półkolistych absyd, dekoracji wnętrza]

KLASZTORY CYSTERSÓW:

• KOŚCIÓŁ
• sprawy formalne: rzut poziomy składa się z samych prostokątów lub kwadratów; bryła nie wznosi się zbytnio ponad otoczenie; wnętrze gładko wykonane w kamieniu, później w cegle; brak ozdób, rzeźb, malowideł;
• kościół podzielony na dwie części: dla mnichów w klauzurze [od prezbiterium do połowy mniej więcej kościoła] i dla konwersów [od wejścia do kościoła do części dla mnichów]
• kościół jest orientowany, na osi wschód-zachód, z prezbiterium w kierunku wschodnim
• klauzula i część konwersów zawsze dobudowywana do południowej ściany kościoła
• do południowej ściany kościoła przylega kwadratowy wirydarz [zieleniec], który otoczony jest z trzech stron krużgankami
• zabudowania wirydaża od wschodu stanowiła klauzura, natomiast od zachodu - część konwersów
• KLAUZURA
• zajmowała skrzydło wschodnie otaczające wirydaż, łącząc się z częścią prezbiterialną kościoła
• pomieszczenia wymieniając od strony kościoła, znajdujące się w skrzydle klauzury to: zakrystia, kapitularz [sala zebrań kapituły], mieszkanie opata, później kolejność pomieszczeń jest już dowolna, a znajdują się wśród nich: refektarz [jadalnia], pomieszczenie do pracy [np. przepisywanie książek], dormitorium [sypialnie] oraz umywalnia [w formie przylegającego pawilonu] oraz kuchnia.
• CZĘŚĆ KONWERSÓW
• część konwersów wygląda jak lustrzane odbicie klauzury, poza zakrystią, kapitularzem i mieszkaniem opata i znajduje się po zachodniej stronie wirydaża
• BUDOWLE DODATKOWE
• klasztory mają prowadzić gospodarstwo rolne i hodowlę, żeby móc być samowystarczalne - posiadają zatem pola
• udzielają noclegu i wyżywienia pielgrzymom i ubogim podróżnym, czy rycerzom
• stąd pojawiają się dodatkowe budowle dla świeckich, stajnie, spichlerze, stodoły
• cały teren klasztoru otoczony zazwyczaj murem, czasem też palisadą i fosą