RAR-4 70.PÓŹNY MODERNIZM EUROPEJSKI NA PRZYKŁADZIE TZW. NEO-BRUTALIZMU | GENEZA, ZAŁOŻENIA DOKTRYNALNE, CHARAKTERYSTYKA FORMALNA, GŁÓWNI TWÓRCY I ICH DZIEŁA

BRUTALIZM A NEO-BRUTALIZM:

• termin brutalizm został ukuty przez Alison i Petera Smithsonów w roku 1953, z francuskiego beton brut - surowy beton [pojęcie używane przez Le Corbusiera do opisania betonowego wykończenia budynku, często noszącego ślady szalunku]. Pojęcie to nabrało znaczenia, gdy użył je brytyjski krytyk architektury: Reyner Banham w swojej książce "Nowy brutalizm: etyka czy estetyka? z roku 1966
• Pojęcie brutalizmu i neo-brutalizmu odnosi się do dwóch różnych rzeczy. Nowy brutalizm łączony jest z brytyjskimi członkami Team X - Alison i Peterem Smithsonami i odnosi się bardziej do teoretycznych założeń, aniżeli do beton brut

HISTORIA:

• brutalizm, czy neo-brutalizm określany jest jako schyłkowa faza modernizmu, stojąca do niego w opozycji, a to dlatego, iż dostrzeżono zagrożenia związane z tym nurtem. Modernizm stał się bowiem stylem kapitalistów, wielkich koncernów, a nie społeczeństwa. Obawiano się zdehumanizowania architektury
• już w czasach kwitnącego modernizmu pojawiały się symptomy "odchodzenia" od wytycznych tego stylu, co zostanie opisane w GENEZIE. Jednak momentem kulminacyjnym powodującym oddzielenie się antymodernistów był okres po II wojnie światowej
• powojenne nastroje cechowało poczucie przygnębienia i utrata wiary w stare ideały - należało zrewidować podejście do architektury. Twórcy zaczęli poszukiwać mocniejszych i bardziej indywidualnych środków ekspresji aniżeli oferowane przez modernizm. Ponadto idee brutalizmu idealnie sprawdzały się w powojennej Europie ze względu na szybkie i tanie metody odbudowy zrujnowanych miast. Idealnym rozwiązaniem były surowe, niemal niewykończone, budowane z powszechnie dostępnych materiałów brutalistyczne budynki
• należy zaznaczyć, że formalny rozłam nastąpił na zjeździe CIAM X [międzynarodowa organizacja architektów modernistycznych, powstała a roku 1928 w celu wzajemnej konsultacji i konsolidacji rozwoju współczesnej architektury i jej propagowania] w 1956 roku w Dubrowniku [Jugosławia]. Tam architekci reprezentujący odmienne od dotychczas dominującego zdanie na temat roli kontekstu w projektowaniu urbanistycznym, stworzyli grupę Team X, stojąc na straży: humanizacji nowoczesnej architektury, kładąc nacisk na etyczny i socjologiczny aspekt planowania przestrzeni
• w ten sposób powstał neo-brutalizm, który kładł nacisk głównie na teorie dotyczące humanitarnej przestrzeni, aniżeli na zabiegi czysto formalne

GENEZA (dla brutalizmu i neo-brutalizmu):

• genezy ruchu należy szukać już w dobie modernizmu
• Le Corbusier: początkowo zacięty modernista, ale już na początku lat 30 da się zauważyć odrzucenie gładkiej, sterylnej, niemal maszynowej estetyki. zwrócił się w kierunku bardziej zróżnicowanych faktur, mocniejszej artykulacji brył, bardziej sensualnej i ekspresyjnej architekturze, zastosowania pospolitych, nieobrobionych materiałów
• Auguste Perret i Karl Moser: kościoły z wyeksponowaną fakturą betonu, mocną artykulacją brył [np. w kościele św. Antoniego Karla Mosera]
• Sir Owen Williams: budynki przemysłowe wykorzystujące potencjał konstrukcji żelbetowych i betonu [fabryka Beeston w Nothingam]
• Alvar Aalto: odwoływanie się do cech regionalnych, używanie nieprzetworzonych materiałów charakterystycznych dla danej lokalizacji [Pawilon Wystawowy Gospodarki Leśnej i Rolnictwa we wsi Lapua]

CHARAKTERYSTYKA FORMALNA NEO-BRUTALIZMU (nie brutalizmu):

• Alison i Peter Smithson: brytyjscy architekci zainteresowani głównie architekturą mieszkaniową i wartościami, jakie mogła przekazywać w nowych realiach (po II w.ś.). 
• Architektura jako czynnik odbudowy narodu, społeczeństwa
• Postulowali operowanie takimi środkami architektonicznymi, które powstrzymają rozpad więzi społecznych i izolacji jednostki ludzkiej (jak np. Corbusierowskie tarasy na dachach - miejsca spotkań sąsiadów itp.)
• Architektura powinna zapewniać poczucie tożsamości człowiekowi (używanie materiałów znajomych człowiekowi, rozpoznawalnych przez niego, z jego najbliższej okolicy)
• Dążenie do indywidualizmu, stosowania zwyczajnych materiałów budowlanych "jak znalezionych"
• Postulat szczerości i dosłowności w architekturze, eksponowania konstrukcji
• Architektura jako "bezpośredni rezultat sposobu życia"
• Smithsonowie propagują raczej ideologię i to ona jest esencją nowego brutalizmu, bardziej niż formalne zabiegi, bo też nie mają za wielu realizacji

TWÓRCY I DZIEŁA:

• SZKOŁA W HUNNSTANTON - Alison i Peter Smithson: podobieństwo do Alumni Memorial Hall w Chicago [Mies van der Rohe], ze względu na użycie prozaicznych materiałów; konstrukcję stanowi stalowy szkielet wypełniony klinkierową cegłą i szklanymi panelami; wrażenie obiektu przemysłowego - surowość i pragmatyzm; eksponowanie urządzeń sanitarnych, zbiornik z wodą stanowi dominantę w formie wieży, a nie został ukryty; uporządkowana i symetryczna kompozycja [nietypowe dla brutalizmu, bo operował raczej agresywnym i gwałtownym zderzeniem form] [http://www.imagineschooldesign.org/detail.html?&no_cache=1&tx_ttnews%5Bpointer%5D=3&tx_ttnews%5Btt_news%5D=32&tx_ttnews%5BbackPid%5D=3]
• SUGDEN HOUSE  - Alison i Peter Smithson: [ http://ltha.epfl.ch/enseignement_lth/theorie/exemples_th1/reg_irreg_1/M_07_A_P_Smithson_Sugden_house/Smithson_TH1_Sugden_house.pdf]