poniedziałek, 28 lutego 2011

RAR-2 KAT 28.OGÓLNE ZASADY PROJEKTOWANIA STREFY SOCJALNO-ADMINISTRACYJNEJ W ZAKŁADZIE PRZEMYSŁOWYM

W SKŁAD STREFY ADMINISTRACYJNO-SOCJALNEJ WCHODZĄ:
  • strefa administracji [dla dozoru technicznego i stałej pracy biurowej]
  • pomieszczenia higieniczno-sanitarne [toalety, umywalnie, szatnie]
  • punkt pierwszej pomocy
  • stołówki, bufety, jadalnie
ZASADY PROJEKTOWANIA STREFY:
  • niezależny obiekt
  • znajduje się w strefie wejściowej
  • wielkość i złożoność strefy socjalno-administracyjnej zależy od wielości zakładu przemysłowego oraz jego profilu [czasem potrzebne także biuro projektowe, placówka badawcza, miejsce szklenia kadr, informacja]
  • WC I UMYWALNIE:
    • pomieszczenie WC w odległości do 100 m od stanowisk pracy, przy taśmie 75 m
    • przy więcej niż 5 pracownikach oddzielne WC dla mężczyzn i kobiet
    • w podłodze kratki odpływowe, zawór czerpalny ze złączką do węża oraz zlew dla brudnej wody
    • liczba urządzeń higienicznych [do mycia sie] zależy od rodzaju przemysłu: 1) mało brudzący [na 100 użytkowników 15 stanowisk]; 2) średnio brudzący [20:100]; 3) silnie brudzący [25:100]
  • SZATNIE:
    • tak zlokalizować, aby po zmianie odzieży droga do stanowiska była maksymalnie krótka
    • szatnie oddzielne dla mężczyzn i kobiet, zabezpieczone przed przeciągiem oraz wglądem z zewnątrz

niedziela, 27 lutego 2011

RAR-2 KAT 27.ELEMENTY STRUKTURY BUDOWLANEJ TYPOWEJ HALI PRZEMYSŁU NIEUCIĄŻLIWEGO

  • układ konstrukcyjny słupowo - kratownicowy, może tez być ramowy
  • stosowane różne materiały konstrukcyjne: drewno, stal, żelbet [każdy ma inne właściwości, swoje wady i zalety]
  • modularność – rozpiętość 6m [w przemyśle preferowane: 9,12,15,18m]
  • wysokość kratownicy stanowi 1/10 – 1/12 jej rozpiętości
  • przeciętnie wys. 6,5m do kratownicy – daje możliwość aranżacji antresoli
  • doświetlenie świetlikami bądź tzw. dachami szedowymi
  • niezależnie od rozstawu konstrukcji – ściany osłonowe biegną na zewnątrz, odsunięte od konstrukcji
  • elastyczność, modularność hal daje możliwość rozwoju, przebudowy, różnej aranżacji
  • prostokreślność 
  • PRZYKŁAD

sobota, 26 lutego 2011

RAR-2 KAT 26.TYPY HAL PRZEMYSŁOWYCH Z UWAGI NA ICH WYMAGANIA TECHNOLOGICZNE I SCHEMATY ICH PRZEKROJÓW

TYPY HAL PRZEMYSŁOWYCH ZE WZGLĘDU NA ICH WYMAGANIA TECHNOLOGICZNE:
  • hale o strukturze uniwersalnej
    • obiekty jednopoziomowe i wielopoziomowe
    • nieoświetlone światłem naturalnym lub oświetlone dzięki świetlikom dachowym
    • wysokość 6-9m - jednopoziomowe; 4-6m -wielopoziomowe
    • rzut w formie prostokąta o proporcjach mniej więcej 1:3, 1:2
    • w wypadku wielokondygnacyjnej struktury - obciążenie stropu przez maszyny i urządzenia
    • moduł konstrukcyjny 6x6, 9x9, 12x12m
  • obiekty o strukturze częściowo scalonej z urządzeniami
    • hale trójnawowe, obiekty wieloprzestrzenne
    • nieoświetlone światłem naturalnym lub oświetlone dzięki świetlikom dachowym
    • rzut w formie prostokąta o wydłużonej osi podłużnej i o proporcjach mniej więcej 1:10, 1:15
    • wysokość ponad 9 m - transport wewnętrzny - zainstalowane suwnice
  • obudowane struktury technologiczne
    • struktura przestrzenna pełni jedynie formie obudowy urządzeń technologicznych
    • głównie w przemyśle surowcowym np kopalnie węgla, huty
    • rzut jest uwarunkowany od wielkości urządzeń
    • wysokość z reguły ponad 30 m
    • wymaga dostępności szlaków transportowych

czwartek, 24 lutego 2011

RAR-2 KAT 24.PODZIAŁ PRZEMYSŁU Z UWAGI NA MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA LOKALIZACJI

PODZIAŁ PRZEMYSŁU:
  • integracja przemysłu z innymi funkcjami
    • usytuowanie w obrębie obiektu lub zespołu urbanistycznego o funkcji mieszanej
    • integracja przestrzenna funkcji produkcji z innymi elementami funkcjonalnymi otaczającymi go
    • przemysł nieuciążliwy zintegrowany z otoczeniem - np. drobna produkcja i usługi techniczne nie wymagające przestrzeni pracy o wysokim rozwoju technicznym, przydomowe usługi, warsztaty, fabryki lokatorskie
    • powierzchnia około < 250m2
    • przemysł lekki w przypadku wbudowania w obiekt o przewadze innej funkcji - wyjątkowo powierzchnia do 1.000m2
  • przemieszanie przemysłu z innymi funkcjami
    • usytuowanie w obrębie zespołu urbanistycznego o funkcji mieszanej
    • przemieszanie przestrzenne funkcji produkcji z innymi elementami funkcjonalnymi znajdującymi się w otoczeniu 
    • zakład przemysłowy na wydzielonym terenie
    • np. przemysł teletechniczny, niektórych wyrobów tworzyw sztucznych, perfumeryjny, muzyczny
    • powierzchnia od 3.000-5.000m2 w zwartej zabudowie - wyjątkowo 10.000 czy 20.000m2 w luźnej zabudowie
    • wymagana zieleń ochronna
  • wydzielenie przemysłu uciążliwego
    • z reguły w postaci zgrupowań przemysłowych - strefy, dzielnice, ośrodki przemysłowo usługowe
    • wydzielenie uzasadnione jest potrzebami: produkcji masowej przemysłu, systemów obsługi technicznej, ochrony środowiska
  • izolacja przemysłu
    • przemysł szczególnie uciążliwy, szkodliwy dla zdrowia i rozwoju mieszkańców
    • np. przemysł paliwowo-energetyczny, przemysł wydobywczy

środa, 23 lutego 2011

RAR-2 KAT 23.WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE ROZWIĄZAŃ I LOKALIZACJI PRZEMYSŁU W REGIONIE I W MIEŚCIE

LOKALIZACJA PRZEMYSŁU:
  • czynnikiem wpływającym na lokalizację przemysłu, jest opłacalność danej lokalizacji
  • lokalizacja przymusowa - ściśle związana i uzależniona od miejsca występowania surowca np. kopalnie
  • lokalizacja związana - taka, gdzie waga surowców potrzebnych do produkcji przeważa wagę gotowego produktu - zakład opłaca się lokalizować w pobliżu bazy surowcowej, aby produkcja była opłacalna
  • lokalizacja swobodna - taka, gdzie waga surowców potrzebnych do produkcji nie przekracza wagi gotowego produkty - w tym wypadku istotniejszy jest rynek zbytu i to przy nim zakłada się zakłady przemysłowe
  • restrukturyzacja przemysłu w dużym stopniu doprowadziła do przeniesienia zakładów uciążliwych dla środowiska z krajów wysoko rozwiniętych na obszary państw o bogatych złożach surowców mineralnych lub posiadających duże zasoby taniej siły roboczej. Największymi obszarami nowo uprzemysłowionymi są kraje:
    • Azji Południowo-Wschodniej, w których głównymi czynnikami lokalizacji przemysłu była bardzo tania siła robocza oraz korzystna dla inwestorów polityka podatkowa – gwarancja ulg podatkowych;
    • Ameryki Łacińskiej, na obszarze której znajdują się zasobne złoża surowców mineralnych: ropy naftowej, rud żelaza, manganu, miedzi i boksytu;
    • afrykańskie, położone wzdłuż zachodniego wybrzeża oraz w centrum i na północy kontynentu, w których rozwija się głównie przemysł wydobywczy ropy naftowej, rud metali nieżelaznych i diamentów. W ostatnich latach także hutnictwo i przemysł maszynowy

niedziela, 20 lutego 2011

RAR-2 KAT 20.PODSTAWOWE WYMAGANIA DLA POMIESZCZEŃ SANITARNYCH W MIESZKANIU I OGÓLNODOSTĘPNYCH

POMIESZCZENIA SANITARNE OGÓLNODOSTĘPNE:
GABARYTY:
  • wysokość: min. 2,5m [łaźnia ogólnodostępna - 3m; gdy jest wentylacja nawiewno-wywiewna 2,2m]
  • powierzchnie zmywalne: do wysokości 2m 
  • drzwi: otwieranie na zewnątrz0,8 x 2m w świetle + otwór na dole na dopływ powietrza o powierzchni 0,022m2
  • kubatura: dla pomieszczeń z wentylacją grawitacyjną - 8m3 = np. 2,5x1,8x1,8m [gdy w pom. urządzenie gazowe] i 6,5m3 = np. 2,5x1,5x1,75m [gdy centralna ciepła woda lub elektryczny bojler, albo gdy urządzenie gazowe poza pomieszczeniem]

czwartek, 17 lutego 2011

RAR-2 KAT 17.ROZWIŃ OKREŚLENIE "W ARCHITEKTURZE CZŁOWIEK JEST MIARĄ WSZECHRZECZY" (KANONY, MODULOR, ANTROPOMETRIA)

  • rozmiary nie tylko projektowanych rzeczy, obiektów, ale też rzeźb, przedmiotów użytku codziennego - oparte są na rozmiarach i proporcjach człowieka
  • w ciągu całej historii świata tworzone były kanony - zespoły wzorców, reguł i metod w odniesieniu do przedstawiania ludzkiej postaci - głównie proporcji, wielkości i zależności

środa, 16 lutego 2011

RAR-2 KAT 16.TWÓRCZOŚĆ ARCHITEKTONICZNA PROF. ZYGMUNTA MAJERSKIEGO - ZAŁOŻYCIELA WYDZIAŁU ARCHITEKTURY I URBANISTYKI POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ

  • urodzony w Przemyślu - 1909/1979 - zmarł w Gliwicach
  • Wydział architektury politechniki śląskiej kontynuuje tradycje wydziału architektury politechniki lwowskiej. Założycielami byli: Tadeusz Teodorowicz Todorowski, Zygmunt Majerski i Włodzimierz Buć
  • w 1969 powołano w miejsce zamkniętego wcześniej oddziału architektury Instytut Architektury i Urbanistyki
  • (1935-‘36) z Duchowiczem wygrali konkurs na pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego (monumentalny, ze schodami, tarasami) niezrealizowany
  • (1949) gmach Izby Skarbowej
  • (1948-’49) osiedle mieszkaniowe w Gliwicach
  • (1952) z Duchowiczem wygrali konkurs na gmach Pałacu Dziecka w Katowicach (ostatnia nazwa Pałac Młodzieży im. Bieruta)
  • (1959) z Duchowiczem wygrali konkurs na teatr opery i baletu (monumentalny, przypominał budowle z dwudziestolecia międzywojennego)
  • (1959) Dom Muzyki i Tańca – hala widowiskowo-rozrywkowa w Zabrzu, jedna z czołowych sal w Polsce pod względem wielkości o bardzo dobrych parametrach akustycznych i możliwościach technicznych (inwestycja na pokaz – wielka sala zgromadzeń na zjazdy partyjne)
  • (1955-’60) generalny projektant przebudowy śródmieścia Katowic
  • (1964) Teatr Ziemi Opolskiej w Opolu
  • (1972) inicjator przedmiotu „wstęp do projektowania”
  • (1973) projektant Katowic, laureat honorowej nagrody SARP
  • (1977) Zygmunt Majerski został dziekanem Instytutu

wtorek, 15 lutego 2011

RAR-2 KAT 15.JAKA JEST ISTOTNA RÓŻNICA MIĘDZY HISTORYCZNYMI STYLAMI ARCHITEKTONICZNYMI A ARCHITEKTURĄ MODERNISTYCZNĄ?

ARCHITEKTURA STYLÓW HISTORYCZNYCH | ARCHITEKTURA MODERNISTYCZNA:
  • mnogość ornamentalnych detali architektonicznych | powściągliwość bądź brak ornamentalnych detali
  • wyraźnie zaakcentowana funkcja poprzez formę [patrzysz się na budynek i wiesz mniej więcej jaką ma funkcję] | forma budynku niekoniecznie wskazuje na jego funkcję [patrzysz i nie wiesz]
  • regiony, kraje posiadają właściwe sobie "tendencje", odmiany | architektura na całym świecie ulega ujednoliceniu
  • symetria, pozorna symetria | równowaga aniżeli dbałość o symetrię
  • fasadowość, ukrywanie faktycznej konstrukcji | szczerość, pokazywanie konstrukcji


poniedziałek, 14 lutego 2011

RAR-2 KAT 14.CO OZNACZA POJĘCIE "BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA OBIEKTU"?

"Obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej" zapewniając:
  • spełnienie wymagań podstawowych dotyczących
    • bezpieczeństwa konstrukcji
    • bezpieczeństwa pożarowego
    • bezpieczeństwa użytkowania
    • odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska
    • ochrony przed hałasem i drganiami
    • oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród
  • warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie
    • zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną
    • usuwania ścieków, wody opadowej i odpadów
  • możliwość wykorzystania właściwego stanu technicznego
  • niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich
  • warunki bezpieczeństwa i higieny pracy
  • ochronę ludności, zgodnie z wymaganiami obrony cywilnej
  • ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochrona konserwatorską

niedziela, 13 lutego 2011

RAR-2 KAT 13.ELEMENTY STREFY PRZEDWEJŚCIOWEJ DO OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ I ICH ROLA

STREFA PRZEDWEJŚCIOWA:
  • zorganizowana przestrzeń naprowadzająca na wejście np. poprzez wytworzenie placu z elementami małej architektury, zieleni, elementów wodnych itp.
  • rolą elementów strefy przedwejściowej jest naprowadzenie, zaakcentowanie, ułożenie funkcjonale [rozgraniczenie ruchu pieszych, samochodów, rowerów]
  • posiada wartość reprezentacyjną dzięki użytym materiałom i zastosowanym elementom aranżacji
ELEMENTY STREFY PRZEDWEJŚCIOWEJ:
  • nawierzchnia utwardzona [rysunek posadzki, użyte materiały, kolor, faktura, podziały]
  • elementy zieleni [szpalery drzew, gazony, "wyspy zieleni" itp]
  • aranżacje wodne [fontanna]
  • parkingi 
  • elementy małej architektury [ławki, zadaszenia, kosze na śmieci, stojaki na rowery]

sobota, 12 lutego 2011

RAR-2 KAT 12.OGRANICZENIA PROJEKTOWE JAKIE NIESIE LOKALIZACJA OBIEKTU NA TERENACH BĘDĄCYCH POD WPŁYWEM EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ

  • konieczność zabezpieczenia budynku przed szkodami górniczymi
  • kategorie terenów górniczych - od I do V [przy V - najgorszej nie zaleca się budowania]
  • zabezpieczenia przed szkodami górniczymi niosą dodatkowe koszty
  • obrys budynku jak najbardziej zbliżony do prostokąta
  • ściany zewnętrzne i nośne - prostoliniowe bez przesunięć i załamań
  • układ konstrukcyjny obiektu - symetryczny i regularny
  • budynki o znacznych wymiarach rzutu poziomego lub o nieregularnych kształtach - dzielić dylatacjami na konstrukcyjnie niezależne części - segmenty
  • klatki schodowe i szyby windowe - umiejscawiać w połowie segmentu
  • budynku powinny mieć pełne podpiwniczenie, albo wcale - nie powinno się robić częściowego podpiwniczenia [płyta fundamentowa wykonana jako sztywny ruszt żelbetowy]
  • ławy fundamentowe żelbetowe
  • przy wyższych kategoriach [III,IV] - wykonanie ściągów żelbetowych na poziomie fundamentów
  • wszystkie ściany nośne zewnętrzne i wewnętrzne - wieńce żelbetowe o przekroju minimum 25x25cm
  • najkorzystniejsze na terenach górniczych - stropy żelbetowe in situ [wykonane na budowie]

czwartek, 10 lutego 2011

RAR-2 KAT 10.DEFINICJA DOMU JEDNORODZINNEGO I WIELORODZINNEGO

ZGODNIE Z USTAWĄ PRAWO BUDOWLANE Z DN. 7 LIPIEC 1994:
  • budynek mieszkalny jednorodzinny - należy przez to rozumieć budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30 % powierzchni całkowitej budynku
Nie ma podanej w Ustawie definicji budynku wielorodzinnego
  • Dom wielorodzinny - budynek mieszkalny zawierający więcej niż 2 mieszkania lub zespół takich budynków wraz z urządzeniami związanymi z ich obsługa oraz zielenią rekreacją przydomową

środa, 9 lutego 2011

RAR-2 KAT 09.POMIESZCZENIA SANITARNE W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ (WSKAŹNIKI, GABARYTY, LOKALIZACJA, DOSTĘPNOŚĆ ITP.)

GABARYTY:
  • wysokość: min. 2,5m [łaźnia ogólnodostępna - 3m; gdy jest wentylacja nawiewno-wywiewna 2,2m]
  • powierzchnie zmywalne: do wysokości 2m 
  • drzwi: otwieranie na zewnątrz, 0,8 x 2m w świetle + otwór na dole na dopływ powietrza o powierzchni 0,022m2
  • kubatura: dla pomieszczeń z wentylacją grawitacyjną - 8m3 = np. 2,5x1,8x1,8m [gdy w pom. urządzenie gazowe] i 6,5m3 = np. 2,5x1,5x1,75m [gdy centralna ciepła woda lub elektryczny bojler, albo gdy urządzenie gazowe poza pomieszczeniem]

wtorek, 8 lutego 2011

RAR-2 KAT 08.DROGI EWAKUACYJNE W BUDYNKACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

KATEGORIA ZAGROŻENIA LUDZI [ZL]:
  • budynki użyteczności publicznej zaliczamy do kategorii ZL III
  • z pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi trzeba zapewnić możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku lub sąsiedniej strefy pożarowej, bezpośrednio albo drogami ewakuacyjnymi

poniedziałek, 7 lutego 2011

RAR-2 KAT 07.KATEGORIE ZABEZPIECZEŃ BUDYNKÓW PRZED WPŁYWAMI EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ ORAZ MAKSYMALNE GABARYTY SEKCJI DLA POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII

KATEGORIE:
  • I, II, III – kategorie powszechne na Śląsku. Dozwolone budowanie na terenach tej kategorii
  • IV – Budowanie dozwolone w wyjątkowych sytuacjach
  • V – Budowanie nie dozwolone, chyba że stawia się budynki tymczasowe itp.
DŁUGOŚCI SEKCJI DLA POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII:
  • I – nie ma zabezpieczeń (24-30m);
  • II – zabezpieczenia łatwe do zamontowania (18-24m);
  • III – częściowe zabezpieczenie (15-18m);
  • IV – całkowite zabezpieczenie (<15m);
  • V – wyjęte z zabudowy
  • Na terenach poza górniczych długość sekcji zwykle wynosi około 40-45 m co wynika z rozszerzalności materiałów (im dłuższa sekcja tym większe odkształcenia)

niedziela, 6 lutego 2011

RAR-2 KAT 06.UKŁADY KONSTRUKCYJNE STOSOWANE W BUDOWNICTWIE MIESZKANIOWYM WIELORODZINNYM I ICH CECHY SZCZEGÓLNE

USTROJE NOŚNE:
  • ustrój szkieletowy - złożony z przestrzennego układu słupów i płyt lub słupów i belek, lub ram
  • ustrój ścianowy - złożony ze ścian i stropów
  • ustrój mieszany - założony ze ścian i szkieletu
  • ustrój trzonowy - trzon elementem nośnym
UKŁADY KONSTRUKCYJNE - KLASYFIKOWANE WG ROZMIESZCZENIA ELEMENTÓW NOŚNYCH:
  • układ podłużny - ściany nośne usytuowane są równolegle do podłużnej osi budynku. ściany dzielą budynek na trakty. Stropy ułożone są w kierunku poprzecznym i oparte na ścianach
  • układ poprzeczny - ściany nośne usytuowane są prostopadle do podłużnej osi budynku i dzielą go na segmenty
  • układ krzyżowy - strop opiera się na ścianach podłużnych i poprzecznych. Stosuje się płyty krzyżowo zbrojone oparte na całym obwodzie lub w trzech krawędziach
  • układ mieszany

czwartek, 3 lutego 2011

RAR-2 KAT 03.3 PODSTAWOWE TYPY KUCHNI, ICH POWIERZCHNIA ORAZ NAJKORZYSTNIEJSZA LOKALIZACJA

3 TYPY KUCHNI:
  • wnęka kuchenna [5-6m2]
  • kuchnia [8-10m2]
  • kuchnia + jadania [12-14m2]
RODZAJE KUCHNI:
  • otwarta [w postaci aneksu, otwarta na resztę mieszkania]
  • zamknięta [kuchnia laboratoryjna-robocza - niewielkie pomieszczenie, czasem kuchnia razem z jadalnią]
LOKALIZACJA KUCHNI:
  • orientacja: północny-wschód, północny-zachód
  • powiązana funkcjonalnie z pokojem dziennym, jadalnią
  • z widokiem na ogród, miejsce zabaw dzieci, furtkę wejściową, wejście do domu
  • doświetlenie światłem dziennym [do 6m] za wyjątkiem kuchni laboratoryjnej

wtorek, 1 lutego 2011

RAR-2 KAT 01.STREFY FUNKCJONALNE W SZKOLE I ICH NAJKORZYSTNIEJSZE USYTUOWANIE W OBIEKCIE ORAZ W STOSUNKU DO STRON ŚWIATA

STREFY FUNKCJONALNE W SZKOLE:
  • strefa nauki [klasy, laboratoria]
  • strefa ogólna [szatnie, wc]
  • strefa kulturalna [świetlica, biblioteka, mediateka]
  • strefa sportu [sala gimnastyczna, przebieralnia, wc, magazynek]
  • rekreacja [przestrzenie, gdzie spędza się wolny czas, przerwy]
  • komunikacja
  • strefa socjalna [gabinet lekarski, kuchnia, magazyn, pom. socjalne dla pracowników]
  • strefa administracji [gabinet dyrektora, sekretariat, pokój nauczycielski]
  • strefa gospodarcza [magazyn sprzętu szkolnego, pomieszczenia przyłączy, schowki porządkowe]
NAJKORZYSTNIEJSZE USYTUOWANIE W STOSUNKU DO STRON ŚWIATA: