RAR-1 16.CHARAKTERYSTYCZNE SCHEMATY ROZWIĄZAŃ PRZESTRZENNYCH OGRODÓW W PRZEKROJU HISTORYCZNYM

STAROŻYTNOŚĆ:

• wiadomości na temat ogrodów z malowideł, płaskorzeźb, opisów
• ogrody są proste [forma prostokąta], zamknięte [otoczone ogrodzeniem], osiowe [brama-obiekt architektoniczny-winnica-altana-zbiornik wody ze święta wodą - wszystko to na osi], symetryczne, jednoprzestrzenne, tarasowe
• EGIPT
• • rozwojowi ogrodów sprzyja: żyzna dolina Nilu, rozwój hydrotechniki, potrzeba wprowadzenia zieleni w suchym i gorącym klimacie
  • ogrody mają charakter ozdobny i użytkowy
• MEZOPOTAMIA [BABILON I ASYRIA]
• • rozwojowi ogrodów sprzyja: żyzna dolina rzek Eufratu i Tygrysu, potrzeba wprowadzenia zieleni w suchym i gorącym klimacie
  • sztuczne wysokie tarasy i "wiszące" ogrody [są zbudowane na ceglanej konstrukcji z kolebkowymi sklepieniami - ogrody Semiramidy w Babilonie]
  • ogrody mają charakter ozdobny i użytkowy i kultowy
• PERSJA
• • przede wszystkim niewielkie ogrody przylegające do karawanserajów [domy zajezdne budowane na trasach handlowych], lub mieszczące się na ich dziedzińcach
  • ogród podzielony na równe części osiami krzyżującymi się w środku i zaakcentowanymi wąskimi kanałami wodnymi - w miejscu przecięcia fontanny, baseny
  • kanały wodne umożliwiały przy okazji nawadnianie ogrodu, a wodotryski orzeźwiały klimat - bogactwo urządzeń ogrodowych
• GRECJA
• • ogrody prywatne: znajdujące się wewnątrz domu - atrium i perystyl
  • ogrody publiczne: gimnazjony [rozwój tężyzny fizycznej i umysłowej - place, ulice, zieleń towarzysząca przestrzeniom sportowym, obiektom nauki] i akademie [tzw. święte gaje - ogrody myślicieli i uczonych greckich]

• RZYM
• • wyraźny podział na ogrody użytkowe [atria i perystyle] oraz ogrody rekreacyjno-reprezentacyjne
  • ogrody-parki cesarskie i ogrody-akademie posiadały układ swobodny, często krajobrazowy z geometrycznymi elementami
  • przy ogrodach cesarskich występują często zwierzyńce
  • posiadają bogaty zestaw form przestrzennych: rzeźby, malowidła, naczynia ogrodowe, aleje, rabaty kwiatowe, kolumnady, arkady, pergole, altany, tarasy widokowe, ogrody warzywne, obiekty sportowe itd.
  • charakter ogrodów jest typowo ozdobny, użytkowy, społeczny i reprezentacyjny
  • rodzaje ogrodów: miejskie ogrody przydomowe, ogrody-parki cesarskie, ogrody publiczne

ŚREDNIOWIECZE:

• dwa typy ogrodów: ogród klasztorny oraz ogród zamkowy
• wirydarz - ogród klasztorny, zamknięty, znajdujący się wewnątrz klasztoru, na planie kwadratu, otoczony krużgankami, hodowano w nim zioła i kwiaty, przeznaczony do spacerów, wypoczynku, kontemplacji, dzielony na 4 kwatery, przy pomocy dwóch prostopadłych do siebie osi., na skrzyżowaniu, po środku wirydarza znajduje się studnia, fontanna czy dominujące drzewo
• ogrody zamkowe: hortus conclusus [rajski ogród] umiejscowiony był pomiędzy murami zamku a zewnętrznymi murami obronnymi, uprawiały go kobiety, pomiędzy roślinnością znajdowały się meble ogrodowe, odwołanie do wiary chrześcijańskiej: ogród metaforą "czystego" łona Matki Boskiej - wiele scen zwiastowania ukazywanych jest w takim ogrodzie
• poza murami zamkowymi tworzono większe, ogrodzone ogrody miłości, gdzie głównym elementem była łąka kwietna z fontanną, rzeźbą, otoczona kwietnikami, żywopłotami, alejkami
• poza murami miejskimi tworzono pratum commune czyli pierwsze ogrody publiczne, które wyglądały jak zadrzewione łąki spacerowe, czasem ze stawem - pozostałościami są wiedeński Prater i Prado w Mardycie

RENESANS:

• kompozycje symetryczne, osiowe, ale także i centralne, zagospodarowane z umiarem
• wywodzą się z Włoch, gdzie powstał pierwszy ogród renesansowy - w Pizie a później w Padwie
• ogrody są zamknięte, proste, związane z architekturą [budynek otwarty na ogród]
• układ kwaterowy - alejki wydzielają równej wielkości kwadratowe kwatery - geometryzacja
• regularny zarys planu
• elementy zagospodarowania pojawiające się w ogrodach: partery ogrodowe, labirynty, urządzenia wodne, budowle ogrodowe, rzeźby, formy roślinne, giardino secreto, giardino de semplici, ogrody botaniczne i zwierzęce

BAROK:

• ogród w baroku jest niezbędnym elementem "wyposażenia" pałacowego
• ogród jest kompozycyjnie powiązany z budynkiem [wspólna oś symetrii dla pałacu i ogrodu]
• układ przestrzenny: pozornie symetryczny, jednoosiowy, promienisty, centralny, wieloprzestrzenny [wielownętrzowy], tarasowy
• starano się tak konstruować ogród aby wyodrębnić w nim różnorodne wnętrza ogrodowe - efekt uzyskany dzięki szpalerom, boskietom, drzewom, murom, balustradom, tarasom
• kontrastowość, zaintrygowanie, wzbudzanie ciekawości, budowanie napięcia - co raz to więcej "niespodzianek" wchodząc w głąb
• charakterystyczny układ kompozycyjny [na osi]: ulica - dziedziniec wjazdowy - pałac - salon otwarty na ogród - ogród - aleja, kanał, basen 
• elementy zagospodarowania pojawiające się w ogrodach: partery haftowe, rabaty, parter kompartymentowy, parter gazonowy, parter oranżeriowy, parter wodny, szpaler, aleje, wgłębniki, boskiety, sale ogrodowe, teatry ogrodowe, labirynty, rzeźby, kanały ogrodowe, baseny i fontanny, zwierzyniec, menażerie, budowle ogrodowe, belweder, pomarańczarnie, oranżerie